تاریخچه بورس کالا

تاریخچه پیدایش بورس در جهان و ایران

همانطور که درباره ظهور و پیدایش هر واژه ای در دنیا و نحوه تکامل آن تاریخچه ای وجود دارد، بورس نیز دارای یک پیشینه و داستانی است که دانستن آن خالی از لطف نیست.
تجارت در گذشته با سختی ها و ریسک های بسیاری همراه بوده به طوریکه اغلب بازرگانان و تجار متحمل ضررهای سنگینی می شدند از اینرو بفکر چاره افتادند تا به وسیله آن جلوی ضرر را بگیرند و یا آن را به حداقل برسانند. در نتیجه تعدادی از بازرگانان عده ای سرمایه دار را در فعالیت های خود شریک کردند تا با این روش سود و زیان احتمالی را با آنها تقسیم کنند. این تجربه موفقیت آمیز بود لذا به تدریج هر تاجری سعی می کرد تا فعالیت های تجاری خود را با این روش انجام دهد؛ به خصوص که این روش برای افرادی که فعالیت های بزرگ اقتصادی انجام می دادند بسیار مطلوب تر بود. رفته رفته این تجربه قانونمند شد و به تشکیل ” شرکت های سهامی” تبدیل گردید و هر فرد به نسبت سهم شراکتش در سود و زیان شریک میشد.

اولین تجربه مربوط به تشکیل یک شرکت سهامی با نام “ماسکوی ” ( Muscovy ) در کشور روسیه بود که در سال 1553 میلادی تصمیم گرفت کالاهایی را بدون این که آفریقا را دور بزند، از شمال اروپا به شرق آسیا و چین ببرد و این کاری بود که احتمال ضرر در آن بیشتر میشد. برای انجام این کار عده ای از تجار سرمایه ی لازم را تأمین کردند و هر کس به نسبت سرمایه ی خود در سود و زیان شریک شد که البته این اقدام با موفقیت صورت گرفت.

بعدها با گسترش مبادلات در اروپا و بزرگ تر شدن شرکت ها به سرمایه های زیادتر و شرکای بیشتری نیاز شد و پیدا کردن شرکای جدید احتیاج به مراکزی داشت تا بین سرمایه‌گذاران و متقاضیان سرمایه، ارتباط برقرار کند، این مراکز به بورس معروف شدند.

به اعتقاد اغلب کارشناسان، تاریخچه ظهور واژه بورس به قرن پانزدهم میلادی بازمی‌گردد. زمانیکه، بازرگانان و کسبه‌ شهری به نام بورُوژ (Bruges) در شمال غربی بلژیک، در میدانی به نام تِربورس (TerBeurze) در مقابل خانه‌ بزرگ‌زاده‌ای به نام «واندِر بورس» جمع می‌شدند و با شکل دهی یک بازار به خریدوفروش کالاهای خود می‌پرداختند. بعدها کلیه مکان هایی که مردم در آنجا خرید و فروش پول، كالا و اسناد مالي و تجاري ( اوراق بهادار) را انجام میدادند، به بورس ( بهابازار ) معروف شدند.

در آن زمان، این مکان ها از نظم و انضباط خاصی برخوردار نبود و هر کس می توانست در آنجا به فعالیت بپردازد اما به مرور زمان و رفته رفته، نظم و انضباط خاصی در این مکان ها حاکم شد؛ به نحوی که پس از مدتی، فقط بازرگانان، صرافان و دلالان بودند که اجازه داشتند در این مکان ها خرید و فروش کنند.

در گذر زمان، تالارهای مسقف شکل گرفت و بازرگانان که تا پیش از آن، در میادین و خیابان ها خرید و فروش می کردند، برای این امر به این تالارها می رفتند.

در سال ۱۴۶۰ میلادی اولین مرکز بورس اوراق بهادار جهان، در شهر آنورس بلژیک تأسیس شد.

اما رسمیت بورس اوراق بهادار با انتشار سهام کمپانی هند شرقی هلند در سال ۱۶۰۲ میلادی در بورس آمستردام هلند شکل گرفت. لازم تاریخچه بورس کالا به یارآوری است که کمپانی هند شرقی هلند اولین شرکت سهامی به‌شمار نمی‌آید و همانطور که پیشتر گفته شد اولین شرکت سهامی در سال ۱۵۵۳ میلادی با نام “ماسکوی”در روسیه ایجاد شد.

در بسیاری از منابع علمی و تاریخی، زمان آغاز به کار تالارهای مسقف بورس را به عنوان تاریخ رسمی تاسیس بورس در دنیا معرفی می کنند و تأسیس اولین بورس جهان را مربوط به اوایل قرن هفدهم میلادی و در شهر آمستردام هلند میدانند. اگرچه همانطور که گفتیم، پیشینه آن به پیش از آن تاریخ و به قرن پانزدهم میلادی بازمی گردد.

بورس آمستردام امروزه نیز یکی از منابع مهم تأمین سرمایه در سطح بین‌المللی است. رشد بورس سهام و فراگیرشدن آن در عرصه های تجاری و اقتصادی، با انقلاب صنعتي اروپا و شكوفايي اقتصاد تازه متحول شده آن همراه بوده است.

نکتة قابل توجه آن است که در هنگام افزایش قابل ملاحظه معاملات سهام، کشورهای اروپایی نظیر انگلستان، آلمان و سوئیس، قوانین و مقررات ناظر بر معاملات سهام و ضمانت‌های اجرایی لازم برای آن را وضع کردند تا از هرگونه تقلب و پایمال شدن حقوق صاحبان سهام جلوگیری شود. بورس اتریش در وین در سال 1771 افتتاح شد که عمدتاً به معاملات اوراق قرضه دولتی، جهت تامین مالی جنگ می­پرداخت. بورس اتریش در پایان قرن 19 میلادی 2500 سهم را در تابلوی خود داشت و یکی از مهمترین مراکز مالی اروپا به شمار می­رفت.

در لندن معامله­گران در بورس جهت انجام معامله در قهوه­خانه گرد هم می­آمدند و برای نظم بخشیدن به بازار، قهوه­خانه نیوجاناتان در سال 1773 به بورس اوراق بهادار تبدیل شد. این بازار بورس در سوم مارس ۱۸۰۱ رسما تأسیس شد و با فهرست شرکت‌های چندملیتی و بریتانیایی، یکی از بزرگ‌ترین بورس‌های جهان به‌شمار می‌آید. بورس لندن بخشی از گروه بورس اوراق بهادار لندن است.

در تاریخ ۱۷ می ۱۷۹۲، تعداد ۲۴ کارگزار بازار سهام در خیابان وال استریت نیویورک و زیر درخت نارون تنومندی دور هم جمع شدند و توافق‌نامه‌ای را امضا کردند، که به توافق‌نامه باتن وود یا درخت نارون، مشهور شد.

۲۵ سال بعد، در هشتم مارس ۱۸۱۷ اعضای مؤسس این نهاد تصمیم گرفتند، تا با تهیه پیش نویس قانون، مراحل انجام معاملات را شفاف تر و قانومند کنند و پس از آن نیز خود را به عنوان هیئت امنای بورس اوراق بهادار نیویورک خطاب کردند و با تنظیم اساسنامه، شروع به کار بورس نیویورک را، رسمیت بخشیدند.

بازار بورس نیویورک بطور رسمی، برای اولین بار در ساختمانی اجاره‌ای، واقع در پلاک ۴۰ وال استریت توسط بازرگانان نیویورکی شروع به کار کرد. در آن زمان ریاست این بازار را فردی به نام ” آنتونی استکهلم ” در دست داشت و هر روز صبح لیستی از سهام‌هایی که قابل خرید و فروش بودند را اعلام می‌کرد. در آن زمان برای ورود به هیئت مدیره بورس نیویورک نیاز به داشتن رای دیگر اعضا الزامی بود. علاوه بر این ورود به بازار مستلزم پرداخت پول برای خریدن جایگاه بود. در ۱۸۱۷ هر جایگاه ۲۵ دلار و در ۱۸۲۷ هر جایگاه ۱۰۰ دلار ارزش داشت.درحال حاضر تعداد كارگزاران اين بورس به چند هزار شخص حقيقي و حقوقي بالغ مي­گردد. در حال حاضر در اغلب کشورهای دنیا، بورس‌های اوراق بهادار فعالیت می‌کنند که یکی از این بورسهای معتبر بورس ایران است.

چگونه بورس در ایران تشکیل شد؟

ایده ی اولیه ی ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران به سال ۱۳۱۵ بازمی‌گردد که به درخواست دولت ایران، شخصی بلژیکی به نام “وان لوترفلد” درباره تشکیل بورس اوراق بهادار در ایران بررسی‌هایی انجام داد و طرح قانونی تأسیس و اساسنامه آن را نیز تهیه کرد.

هر چند که در همان زمان بانک ملی ایران نیز به عنوان سازمان متولی امور پولی کشور، مطالعاتی در این زمینه انجام داد، اما به علت نامساعد بودن شرایط برای ایجاد بورس اوراق بهادار، و وقوع جنگ جهانی دوم تمام کارهای انجام شده متوقف شد و 25 سال به تأخیر افتاد. به‌دنبال تحولات اقتصادی و اجتماعی دهه۱۳۴۰ و با توجه به ارتباط گسترده سیاسی و اقتصادی ایران آن دوره با غرب، بالاخره در سال 1341، كميسيوني در وزارت بازرگاني و با حضور نمايندگان وزارت دارايي، وزارت بازرگاني و بانك توسعه‌ي صنعتي و معدني ايران تشكيل و موافقت‌‌نامه‌ اوليه تأسيس بورس سهام در اين كميسيون، تنظيم شد.

در اواخر همان سال ، هيأتـي از بورس بروكسل به سرپرستي دبيركل اين بورس براي مشاركت در راه‌اندازي بورس ايران، به كشورمان دعوت شدند و نحوه تأسیس و اداره بورس، تشکیلات و سازمان آن، و کیفیت تصدی دولت، کم و بیش مشخص شد و چهار سال بعد یعنی در اردیبهشت سال ۱۳۴۵ لایحه قانون بورس اوراق بهادار در مجلس شورای ملی به تصویب رسید. به دنبال آن، قانون تأسیس بورس اوراق بهادار از سوی وزارت اقتصاد به بانک مرکزی ابلاغ و از آن درخواست شد که نسبت به اجرای مفاد قانون مزبور اقدام کند، اما در عمل به دلیل آماده نبودن بخش صنعتی و بازرگانی، اجرای این قانون تا بهمن ۱۳۴۶ به تعویق افتاد.

بورس اوراق بهادار تهران از پانزدهم بهمن ۱۳۴۶، فعالیت خود را به‌طور رسمی با پذیرش سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران به عنوان بزرگترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی آن زمان و سپس سهام شرکت نفت پارس، اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه و اوراق قرضه عباس‌آباد آغاز کرد. در آن زمان برقراری معافیت‌های مالیاتی برای شرکت‌ها و مؤسسات پذیرفته شده در بورس، عامل مهمی در جهت تشویق شرکت‌ها به عرضه سهام خود در بورس اوراق بهادار تهران بود. حجم معاملات در بورس اوراق بهادار تهران تا سال ۱۳۵۷ به دلیل تبعیت از افزایش آهنگ رشد محصول ناخالص داخلی و ارزش افزوده حاصل در بخش صنعت و همچنین به دلیل پذیرش و دادوستد اوراق قرضه، از ۸۳ میلیارد ریال به ۱۵۰ میلیارد ریال افزایش یافت. طی پانزده سال فعالیت آغازین بورس، در مجموع سهام ۱۰۵ شرکت در بورس پذیرفته شد.

از نیمه دوم سال ۱۳۵۷ با بروز اعتصاب و تعطیلی تاریخچه بورس کالا واحدهای تولیدی و بازرگانی در جریان انقلاب اسلامی، بورس اوراق بهادار تهران به‌دلیل بی‌اعتمادی به دولت و وضع مالی شرکت‌ها، و فرار سرمایه با سقوط سهام و کاهش معاملات روبه‌رو شد و به حالت نیمه‌تعطیل درآمد. همچنین تصویب قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران در تیر ۱۳۵۸ باعث دسته‌بندی صنایع در چهار گروه شد که به موجب آن سازمان صنایع ملی ایران برای اداره امور آن‌ها پدید آمد. بدین‌ترتیب بر اثر ملی شدن بانکها، بیمه و صنایع کشور تعداد زیادی از بنگاه‌های اقتصادی پذیرفته‌شده در بورس از آن خارج شدند؛ ضمن آن که دادوستد اوراق قرضه نیز به دلیل داشتن بهره مشخص، ربوی تشخیص داده شد؛ بنابراین به‌دلیل عوامل فوق و وقوع جنگ ایران و عراق، دادوستد سهام و اوراق قرضه در بورس اوراق بهادار تهران تا سال ۱۳۶۱ تقریباً متوقف شد. در سال ۱۳۶۲ تا حدودی تقاضا برای سهام وجود داشت، ولی به دلیل پایین‌بودن قیمت‌های پیشنهادی خریداران، عرضه‌کنندگان چندان زیاد نبودند. در سال ۱۳۶۳، به دنبال تصمیم دولت مبنی بر واگذاری تعدادی از کارخانه‌های دولتی، به کارگران و سایر افراد بخش خصوصی، مبادلات سهام، اندکی افزایش یافت و تا سال ۱۳۶۷ افزایش حجم معاملات با نرخ کاهشی ادامه یافت. پذیرش قطعنامه ۵۹۸ سازمان ملل متحد از جانب ایران در تابستان ۱۳۶۷ و همچنین تصویب قانون جدید مالیات‌های مستقیم و قانون مالیات تعاون ملی برای بازسازی در اواخر سال ۱۳۶۷ و مهم‌تر از هر چیز تصویب قانون برنامه پنج ساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در همین سال، باعث رونق بورس اوراق بهادار تهران و رشد حجم معاملات شد.

بررسی روند فعالیت بورس در دوره ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۵ نشان می‌دهد که روند یکنواختی بر فعالیت بورس حاکم نبوده‌است. بورس اوراق بهادار تهران از سال ۱۳۷۶، دوره تازه‌ای از فعالیت خود را تجربه کرده‌است و زمینه‌های تحولات بعدی بازار سرمایه با اعمال برنامه‌های اصلاحی از این سال پایه‌ریزی شده‌است. ایجاد فضای رقابتی سالم، افزایش علاقه‌مندی و اعتبار فعالیت‌ها و به‌کارگیری شیوه‌های مؤثر تنظیم و نظارت از سال ۱۳۷۷ به‌طور نسبی ایجاد شد و بورس نشانه‌های مثبتی مبنی بر بازگشت رونق را تجربه کرد.

بورس ايران در طول تاريخ فعاليت خود، همواره فراز و فرودهاي بسياری را تجربه كرده است، اما يكي از مهم‌ترين تحولات تاريخ بورس ايران، تأسيس قانون جديدي تحت عنوان ” قانون بازار اوراق بهادار” در اول آذر سال 1384 بوده است كه ضمن رفع برخي نارسايي‌ها و نواقص موجود در قانون اوليه، زمينه توسعه گسترده بورس در ايران را فراهم كرد. براساس اين قانون، بخش نظارتي بورس از بخش‌هاي عملياتي آن تفكيك شد، به اين معنا كه در سال 1385 سازماني به عنوان سازمان بورس و اوراق بهادار، به عنوان نهاد نظارتي بورس تشكيل گردید. سازمان بورس كه خود تحت نظارت شورايي به اسم شوراي عالي بورس فعاليت مي‌كند، وظايف متعددي دارد كه يكي از مهم‌ترين وظايف آن، تأسيس و نظارت بر عملكرد بورس‌هاي مختلف است، در مطالب آینده بورس، قوانین حاکم بر بورس و نحوه فعالیت در آن را توضیح خواهیم داد، پس با ما همراه باشید.

تاریخچه بازار بورس در دنیا و ایران

همان طور که در مقاله « بازار بورس چیست؟ » توضیح دادیم بازار بورس، بازاری برای خرید و فروش است. این بازار هم اکنون یکی از پایه‌های اصلی اقتصاد هر کشوری به حساب می‌آید. به همین دلیل و برای آشنا شدن بیشتر با سازوکار تاریخچه بورس کالا بازار بورس، لازم است در خصوص تاریخچه آن نیز اطلاعاتی داشته باشیم. بورس برای اولین بار در کشور بلژیک و به صورت اتفاقی راه‌اندازی شد. قصه مسافرخانه ساده‌ای که محفلی برای دادوستد بازرگانان بود و این دادوستدهای ساده، بعدها بورس را متولد کرد.

در ایران نیز، بورس 50 سال قبل جای خود را در بازار اقتصادی کشور باز کرد تاریخچه بورس کالا و طی این نیم قرن از گشایش خود، توانسته مراحل رشد و پویایی را به تناوب طی کند. در این نوشتار در خصوص تاریخچه بورس در ایران و جهان بیشتر خواهیم خواند.

ایجاد بورس به کمک یک مسافرخانه

در قرن پانزدهم میلادی، تجار و بازرگانان بلژیکی دادوستدهای تجاری خود را مقابل منزل بزرگ‌زاده‌ای به نام «واندر بورس» انجام می‌دادند. عادت هر روزه‌ای که سبب شد، محل جمع شدن بازرگانان دور یکدیگر بورس خوانده شود. از همان زمان‌ها بود که بازرگانان برای بهبود روابط تجاری خود، قوانین و قاعده‌های ساده‌ای وضع کرده و تالارهای مخصوصی برای دادوستدهای خود ساختند. تالارهای ساده بورس که به مرور زمان جایگاه خود را در میان تجار پیدا کرد و شهرت جهانی یافت و به صورت رسمی وارد زندگی اقتصادی مردم شد.

اولین بورس رسمی جهان در کشور هلند

اولین بورس رسمی جهان در قرن هفدهم و در کشور هلند راه‌اندازی شد و کمپانی هند شرقی اولین شرکتی بود که سهام آن در این بازار عرضه شد. کشور انگلستان و بورس لندن دومین بازار بورس رسمی جهان، و بورس نیویورک نیز سومین بورس رسمی راه‌اندازی شده در سراسر جهان بود. بعد از آن سایر کشورها نیز بازار بورس را راه‌اندازی کرده و دادوستدهای تجاری را در دستور کار خود قرار دادند.

معتبرترین بورس جهان کدام است؟

بورس سهام نیویورک در وال‌استریت از جمله بورس‌های نام‌آشنا در سراسر جهان و مقر اصلی بسیاری از مهم‌ترین بورس‌های جهان است. بورس نیویورک را می‌توان معتبرترین بورس فعال در جهان دانست که شاخص اصلی آن داوجونز بوده، و معاملات آن به صورت الکترونیکی صورت می‌گیرد. بزرگترین بورس دنیا از لحاظ سرمایه‌گذاری و معاملات صورت گرفته نیز همین بورس نیویورک است.

از دیگر بازار بورس‌هایی که این روزها در دنیای اقتصادی جهان اثرگذار هستند، بورس لندن به عنوان دومین بورس رسمی راه‌اندازی شده در جهان، بورس توکیو، بورس فرانکفورت و بورس پاریس است.

تاریخچه بازار بورس در ایران

اساسنامه تشکیل بورس اوراق بهادار در ایران در سال 1315 نوشته شد. دولت وقت با دعوت از کارشناسان بلژیکی و هلندی به دنبال راه انداختن بورس در ایران بود اما با آغاز جنگ جهانی دوم راه‌اندازی بورس به تاخیر افتاد. بعد از جنگ جهانی دوم و در حوالی سال 1333 مقدمات راه‌اندازی بورسی به صورت مجدد بر سر زبان‌ها افتاد و پس از 12 سال مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار تهیه و تقدیم مجلس شد. پس از آنکه نمایندگان مجلس در سال 1345 این لایحه را تصویب کردند، بورس در ایران به صورت رسمی از سال 1346 و با ورود سهام بانک صنعت و معدن فعالیت خود را آغاز کرد. اوراق قرضه دولتی، شرکت نفت پارس، اوراق قرضه سازمان گسترش مالکیت صنعتی، اسناد خزانه و اوراق قرضه عباس آباد نیز در همین سال در بورس تهران فعالیت خود را آغاز کردند.

نگاهی به ارزش معاملات بورسی ایران در نیم قرن گذشته

شش شرکت‌ در نخستین سال فعالیت بورس در ایران، با سرمایه بالغ بر 2.6 میلیارد ریال و ارزش معاملاتی 15 میلیون ریال در این بازار حضور داشتند. بعد از گذشت یازده سال و در سال1357، صد و پنج بنگاه با بیش از 230 میلیارد ریال سرمایه و با ارزش معاملاتی بیش از 150 میلیارد ریال در بورس حضور داشتند. بعد از انقلاب و با تصویب لایحه قانون اداره امور بانک‌ها و ادغام 36 بانک‌ تجاری و تخصصی کشور در 9 بانک تجاری و تخصصی ملی، و همچنین ادغام شرکت‌های بیمه‌ای و به مالکیت درآمدن آن‌ها توسط دولت، تعداد بنگاه‌های فعال در بازار بورس به 56 شرکت در سال 1367 تقلیل یافت. بعد از دوران جنگ و نیاز به بهبود وضعیت اقتصادی کشور، بورس بار دیگر مورد توجه قرار گرفت و تعداد شرکت‌های پذیرفته شده در بورس به 249 شرکت در سال 1375 افزایش یافت. در این دوره زمانی، میانگین ارزش معاملات سالانه 213 درصد رشد یافت که توانست 4920 میلیارد ریال تأمین منابع مالی برای فعالیت‌های اقتصادی به دنبال داشته باشد. البته این رشد نیز در واقع آن رشد قابل انتظاری که بازار سرمایه خواهان آن باشد نبود و روند پرنوسان فعالیت بورس اوراق بهادار تهران از سال 1370 تا 1374 سبب بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه شد. در این 4 سال، سال 1370 را می‌توان سال پررونق بورس ایران دانست. ارزش معاملات در سال 1370 نسبت به سال قبل 637 درصد و تعداد سهام معامله شده 369 درصد افزایش یافت که علت آن عرضه سهام در مقیاس بالا از طرف سازمان‌های دولتی، ورود 29 شرکت جدید به فهرست شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، عرضه سهام در سراسر کشور از طریق شبکه بانکی و همچنین عرضه سهام به کارگران با نرخ‌های ترجیحی بود.

در سال 1371 اقتصاد کشور دچار رکود نسبی شد و در سال 1372 افزایش شاخص سهام با عدم عرضه سهام رخ داد. تعدیل قیمت‌ها و افزایش بازده سهام در سال 1373 و تأسیس شرکت‌های سرمایه‌گذاری سهامی عام در سال 1374 از اتفاقات مهمی بود که بازار را تحت تاثیر خود قرار داد. در سال 1375 و در نیمه آغازین سال، بورس روند افزایشی و در نیمه دوم سال، روند کاهشی پیدا کرد. سال 1376 روند دیگری در بورس اوراق بهادار ایران آغاز شده و بازسازی ساختار سازمانی و مدیریتی سازمان بورس با هدف تثبیت بازار سرمایه مورد توجه قرار گرفت که این تغییرات تأثیرگذار بود، و روند رو به رشد بورس تا سال 1378 ادامه داشت. سال 1379 سال درخشان بورس با بازدهی 86 درصد و ارتقای شفافیت و کارایی بازار بود. بازده بورس براساس شاخص سود نقدی و قیمت، در کل دوره 1377 تا 1384 حدود 1300 درصد تاریخچه بورس کالا رشد داشته است.

تصویب قانون جدید بازار سرمایه درسال 1384 و روند اتفاقات تا سال 1400

قانون جدید بازار سرمایه درسال 1384 تصویب شد که سبب تغییراتی در وضعیت بازار شد. با تصویب قانون جدید، بازده بورس در طول دوره 1384 تا 1391 معادل 476 درصد رشد داشته است. سال 1391 تا 1393 سه سال متلاطم و پر چالش در بازار بورس بود و سرمایه‌گذاران کمتر تمایل خرید در این بازار را داشتند. سال 1394 و 1395 نیز بورس در مسیر اصلاح قرار گرفت و شاخص کل با افت روبرو بود. در سال 1396 بورس روند ثابتی در پیش گرفت و به کانال رشد بازگشت. تمام رکوردهای بازار بورس در سال 1397 شکسته شد و شاخص برای اولین بار وارد محدوده‌ی 100 هزار واحدی شد. شاخص بازار بورس در سال 1398 با رشد 375973 واحدی و 210 درصدی همراه بود و لقب بهترین سال تاریخ بورس ایران را، به خود اختصاص داد.

بورس تهران در سال 1399 با فراز و نشیب‌های بسیاری رو به رو شد. بازدهی بورس در فصل بهار 147 درصد و عدد شاخص هم‌وزن 409،243 واحد بود. در حوالی تابستان نیز شاخص کل بورس به سقف تاریخی 2 میلیون واحدی رسید و بعد از آن روند نزولی را در پی گرفت. اگرچه بازدهی فصل تابستان 25 درصد بود اما شرایط حاکم بر بازار موجب بیم و نگرانی سرمایه‌گذاران شده بود. روزهای سیاه بورس در سال 99 در فصل پاییز آغاز شده و شرایط را به جایی رساند که بازدهی بازار سرمایه به منفی ده درصد رسید. با تغییر رئیس سازمان بورس و برخی‌ سیاست‌گذاری‌های سازمان، بازدهی بورس در فصل زمستان نیز منفی 1/9 درصد بود تا امید سرمایه‌گذاران به سال جدید و تغییرات سیاسی حاکم بر کشور باشد.

سه ماه ابتدایی سال 1400 نیز اگرچه با کاهش و افت قیمت سهام مواجه بود اما با مشخص شدن نتایج انتخابات ریاست جمهوری، بازار سرمایه در تیر ماه شرایط بهتری را تجربه کرد و توانست با رشد ۲/12 درصدی تمام افت قیمت سهام در سه ماه نخست سال را جبران کند؛ حال باید دید مردادماه امسال بورس چه وضعیتی را دنبال خواهد کرد.

امروزه کمترین کشوری را می‌توان یافت که بازار بورس نداشته باشد. با توجه به نقشی که بازارهای مالی و بازار سرمایه در پیشبرد اهداف اقتصادی کشورها دارند، ضرورت فعالیت حرفه‌ای در این بازارها، برای همگان مشخص شده است. بنابراین آشنایی با موضوعات مرتبط با بازار بورس نیز یکی از قدم‌های آغاز فعالیت در این بازار است.

تاریخچه بورس کالا

اولین بورس رسمی اوراق بهادر در قرن هفدهم در کشور هلند به وجود آمد، که شرکت هند شرقی سهام خود را در آن برای عموم عرضه کرد، که با استقبال زیاد و سوددهی فراوان روبرو شد. این تجربه خوب باعث شد کشورهای دیگری نیز دست به تاسیس چنین مراکزی بزنند. در قرن هجدهم بورس لندن و بورس نیویورک تأسیس شدند، که اکنون نیز یکی از معتبر ترین شرکتهای بورسی جهان به شمار می روند. پس از آن در کشورهای دیگر نیز چنین مراکزی تاسیس شدند. در حال حاضر کمتر کشوری وجود دارد که بورس نداشته باشد. (تاریخچه بورس)

بورس در ایران

ریشه تاسیس بورس در ایران در سال ۱۳۱۵ جان گرفت. فردی بلژیکی مطالعاتی را در این زمینه برای تاسیس بورس در ایران انجام داد ولی به دلیل وقوع جنگ جهانی دوم و درگیری ایران با این جنگ خانمان سوز، این مهم به فراموشی سپرده شد. تا سال ۱۳۴۱ به درخواست ایران دبیر کل و رئیس اداره روابط عمومی بورس بروکسل به ایران دعوت شدند و مقدمات تاسیس بورس و مصوبات لازمه در این زمینه به انجام رسید و اطاق صنایع و معادن موظف به ایجاد بورس و انجام معاملات آن شد. در نهایت در بهمن ماه ۱۳۴۶ بورس تهران با عرضه سهام بانک توسعه ی صنعت و معدن به عنوان بزرگترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی آن زمان کشور شروع به کار کرد. که با توجه به گسترش بازار اوراق بهادار و ایجاد قوانین جدید در این بازار در سال ۱۳۸۴ قانون بورس مورد بازبینی قرار گرفت و به عنوان « قانون بازار اوراق بهادار » تصویب شد.

تاریخچه بورس کالا

در مطلب تاریخچه پیدایش بورس در جهان به فلسفه وجودی بازار بورس و تاریخچه پیدایش واژه بورس و همچنین تأسیس بورس در جهان پرداختیم و گفتیم که اولین بورس جهان، در اوایل قرن هفدهم میلادی، در آمستردام هلند تأسیس شد و اولین شرکتی هم که سهامش را در این تاریخچه بورس کالا بورس عرضه کرد، کمپانی هند شرقی نام داشت؛ اما بورس در ایران، چگونه شکل گرفت؟

مطالعات اولیه درباره تأسیس بورس در ایران، به سال ۱۳۱۵هجری‌شمسی برمی‌گردد. در این سال، فردی بلژیکی به نام «ران لوترفِلد» پس از انجام مطالعات گسترده درباره‌ تأسیس بورس در ایران، اساسنامه‌ داخلی بورس را تهیه و به مسئولان ایرانی ارائه کرد، اما با توجه به شرایط آن زمان و وقوع جنگ جهانی دوم، عملاً موضوع بررسی و تأسیس بورس در ایران بیش از ۲۵سال به تأخیر افتاد.

در سال ۱۳۴۵ قانون تشکیل بورس اوراق بهادار در مجلس تصویب و برای اجرا از سوی وزارت اقتصاد به بانک مرکزی ابلاغ شد

بالاخره در سال ۱۳۴۱، کمیسیونی در وزارت بازرگانی و با حضور نمایندگان وزارت دارایی، وزارت بازرگانی و بانک توسعه‌ صنعتی و معدنی ایران تشکیل و موافقت‌‌نامه‌ اولیه تأسیس بورس سهام در این کمیسیون، تنظیم شد. در اواخر همان سال یعنی سال ۴۱، هیئتی از بورس بروکسل به سرپرستی دبیر کل این بورس برای مشارکت در راه‌اندازی بورس ایران، به کشورمان دعوت شدند و بالاخره پس از چهار سال، در سال ۱۳۴۵ قانون تشکیل بورس اوراق بهادار در مجلس تصویب و برای اجرا از سوی وزارت اقتصاد به بانک مرکزی ابلاغ شد. حدود یک سال بعد از ابلاغ قانون تشکیل بورس اوراق بهادار، در پانزدهم بهمن‌ماه سال ۱۳۴۶، بورس اوراق بهادار تهران با انجام چند معامله بر روی سهام بانک توسعه‌‌‌‌‌‌‍ صنعتی و معدنی که بزرگ‌ترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی در آن تاریخ به شمار می‌رفت، به‌طور رسمـی فعالیت خود را آغاز کـرد.

سابقه ۴۷ ساله بورس در ایران

بورس اوج و فرودهای بسیار زیادی را تجربه کرده است. از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷، تعداد شرکت‌ها و موسسه‌های پذیرفته‌ شده در بورس اوراق بهادار تهران از ۱۰ بنگاه اقتصادی با سرمایه ۶/۲ میلیارد ریال به ۱۴۲ شرکت با بیش از ۳۰۸ میلیارد ریال افزایش یافت. با پیروزی انقلاب اسلامی، تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده از ۱۰۵ شرکت، به ۵۶ شرکت در پایان سال ۱۳۶۷ تقلیل یافت. علت این امر، تملک بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی توسط دولت بوده است.(در اثر ملی شدن بانک‌ها، بیمه و برخی صنایع کشور، تعداد زیادی از بنگاه‌های اقتصادی پذیرفته‌شده در بورس از آن خارج شدند) رکود شدید بازار بورس در طی هشت سال جنگ تحمیلی نیز از وقایع مهم بورس ایران محسوب می‌شود.

در حال حاضر، چهار بورس بزرگ کشور تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کنند:

تاریخچه بورس

اندیشه ایجاد بورس زمانی شکل گرفت که تعدادی از بازرگانان اروپایی از فعالیت های تجاری خود ضرر کردند. بنابرین به فکر یک راه حلی افتادند تا وسیله آن بتوانند جلوی این ضرر را بگیرند و یا آن را به حداقل برسانند.
سرانجام تعدادی بازرگانان، عده ای را در فعالیت های خود شریک کردند تا با این روش سود و زیان احتمالی شان را با آنها تقسیم کنند.
این تجربه موفقیت آمیز بود لذا به تدریج هر تاجری سعی می کرد تا فعالیت های تجاری خود را با این روش ادامه دهد؛ به خصوص که این روش برای افرادی که فعالیت های بزرگ اقتصادی انجام می دادند بسیار مطلوب تر بود.
به مرور این تجربه قانون مند شد و به تشکیل شرکت های سهامی تبدیل گردید.
اولین تجربه مربوط به تشکیل یک شرکت سهامی در کشور روسیه بود که در سال ۱۵۵۳ میلادی تصمیم گرفت کالاهایی را بدون اینکه آفریقا را دور بزند، از شمال اروپا به شرق آسیا و چین ببرد و این کاری بود که احتمال ضرر در آن بیشتر بود. برای انجام این کار عده ای از تجار سرمایه لازم را تامین کردند و هر کس به نسبت سرمایه ی خود در سود و زیان شرکت شریک شد و این کار با موفقیت صورت گرفت.
بعد ها با گسترش مبادلات در اروپا، به سرمایه های زیاد تر و شرکای بیشتری نیاز شد. برای این کار نیاز به مراکزی بود تا بتوان بین سرمایه گذاران و سرمایه پذیران رابطه برقرار کرد. چنین مراکزی تاسیس شدند و (بورس) نام گرفتند.
اولین بورس دنیا در قرن هفدهم میلادی در شهر آمستردام هلند تشکیل شد و امروز اکثر کشورهای جهان دارای بورس هستند.
در ایران نیز در سال ۱۳۴۵ قانون تشکیل بورس به تصویب رسید و از ۱۵ بهمن ماه ۱۳۴۶ آغاز به کار کرد.

🗓تاریخچه بورس در ایران:

فکر اصلی ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران، به سال ۱۳۱۵ بر میگردد. در این سال یک کارشناس هلندی و یک کارشناس بلژیکی به منظور بررسی و اقدام در مورد تهیه و تنظیم مقررات قانونی ناظر بر فعالیت بورس اوراق بهادار به ایران آمدند؛ اما مطالعات آن دو با آغاز جنگ بین الملل دوم متوقف گردید. پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ مجددا در سال ۱۳۳۳، ماموریت تشکیل بورس اوراق بهادار به اتاق بازرگانی و صنایع و معادن، بانک مرکزی و وزارت بازرگانی وقت محول گردید.
پس از دوازده سال تحقیق و بررسی در سال ۱۳۴۵، قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار تهران را تهیه و لایحه مربوط را به مجلس شورای ملی ارسال داشتند.
این لایحه در اردیبهشت ماه سال ۱۳۴۵ تصویب شد. اما به دلیل عدم آمادگی محافل صنعتی و بازرگانی، بورس تهران با ورود سهام بانک صنعت و معدن و نفت، در پانزدهم بهمن ماه سال ۱۳۴۶ فعالیت خود را آغاز نمود.

📝دوره اول: شکل گیری و آغاز فعالیت (۱۳۵۷-۱۳۴۶)

بورس اوراق بهادار از پانزدهم بهمن ماه ۱۳۴۶ فعالیت خود را با انجام چند معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی آغاز کرد. در پی آن شرکت نفت پارس، اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه، اوراق قرضه سازمان گسترش مالکیت صنعتی و اوراق قرضه عباس آباد به بورس تهران راه یافتند.
در این دوره گسترش فعالیت بورس اوراق بهادار بیشتر مرهون قوانین و مقررات دولتی بود که دو مورد آن ها به شرح زیر بود:

۱.تصویب قانون گسترش مالکیت سهام واحد های تولیدی در اردیبهشت ۱۳۵۴ که به موجب آن موسسات خصوصی و دولتی موظف شدند به ترتیب ۴۹% و ۹۴% سهام خود را به مردم عرضه کنند.

۲.تصویب قانون معافیت های مالیاتی برای شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار.
در سال ۱۳۵۴ طی یازده سال فعالیت بورس تا پیش از انقلاب اسلامی در ایران، تعداد شرکت ها، بانک ها و بیمه های پذیرفته شده در بورس به ۱۰۵ بنگاه با بیش از ۲۳۰ میلیارد ریال سرمایه در سال ۱۳۵۷ رسید. همچنین ارزش مبادلات در بورس به بیش از ۳۴ میلیارد ریال طی سال ۱۳۵۷ بالغ گردید.

📝دوره دوم: رکود (۱۳۶۷-۱۳۵۸)

در سال های بعد از انقلاب و پیش از اولین برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی، دگرگونی های چشمگیری در اقتصاد ملی پدید آمد که بورس اوراق بهادار تهران را نیز در بر گرفت.
نخستین رویداد ، تصویب لایحه قانون اداره امور بانک ها در تاریخ ۱۳۵۸/۰۳/۱۷ توسط شورای انقلاب بود که به موجب آن بانک های تجاری و تخصصی کشور در چارچوب ۹ بانک شامل ۶ بانک تجاری ۳ بانک تخصصی ادغام و ملی شدند‌.
مدتی بعد شرکتهای بیمه نیز در یکدیگر ادغام شده و به مالکیت دولتی درآمدند و همچنین تصویب قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران در تیر ماه سال ۱۳۵۸ باعث شد تعداد زیادی از بنگاه های اقتصادی پذیرفته شده در بورس از آن خارج شوند. به طوریکه تعداد آنها از ۱۰۵ شرکت در سال ۱۳۵۷ به ۵۶ شرکت در پایان سال ۱۳۶۷ کاهش یافت.
حجم معاملات سهام در این دوره از ۳۴،۲ میلیارد در سال ۱۳۵۷ به ۹،۹ میلیارد در سال ۱۳۶۷ کاهش یافت.
میانگین نسبت حجم معاملات سهام به تولید ناخالص داخلی، به کمترین میزان در دوران فعالیت بورس رسید.

از مهترین دلایل آن، شرایط جنگی و روشن نبودن خطوط کلی اقتصاد کشور بود. بدین ترتیب در طی این سال ها، بورس اوراق بهادار تهران دوران رکود خود را آغاز کرد که تا پایان سال ۱۳۶۷ ادامه داشت.

📝دوره سوم: خیزش دوباره (۱۳۸۳-۱۳۶۸)

با اتمام جنگ، در چارچوپ برنامه پنج ساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، تجدید فعالیت بورس اوراق بهادار تهران به عنوان زمینه ای بر اجرای سیاست های خصوصی سازی مورد توجه قرار گرفت.
بر این اساس، سیاست گذاران در نظر داشتند بورس اوراق بهادار با انتقال بخشی از وظایف تصدی های دولتی به بخش خصوصی ، جذب نقدینگی و گردآوری منابع پس اندازی پراکنده و هدایت آن به سوی مصارف سرمایه گذاری، در تجهیز منابع توسعه اقتصادی و انگیزش موثر بخش خصوصی برای مشارکت فعالانه در فعالیت های اقتصادی ، نقش مهم و اساسی داشته باشد.
در هر صورت، تمایل سیاست گذاری های کلان اقتصادی به استفاده از سازوکار بورس، افزایش چشمگیر شمار شرکت های پذیرفته شده و افزایش حجم فعالیت بورس تهران را دربرداشت، به گونه ای که حجم معاملات از ۹،۹ میلیارد در سال ۱۳۶۷ به ۲۰۲۱۰۴ میلیارد ریال در سال ۱۳۸۳ رسید.
تعداد بنگاه های اقتصادی پذیرفته شده در بورس تهران از ۵۶ شرکت به ۴۲۲ شرکت افزایش یافت.
در این دوره دولت مجموعه ای از قوانین و مقررات را در راستای گسترش بورس اوراق بهادار وضع نمود که تاثیر مهمی در افزایش حجم معاملات داشت.
برخی از این قوانین عبارتند از:

۱.تبصره ۳۵ قانون بودجه در سال ۱۳۷۸ کل کشور که در آن به وظیفه دولت نسبت به تعیین تکلیف همه شرکتهای بخش دولتی از راه ادغام، واگذاری و فروش سهام به بخش های خصوصی و تعاونی اشاره شد.

۲‌.ماده ۹۴ قانون برنامه توسعه (۱۳۸۳-۱۳۷۹) که بر اساس آن شورای بورس موظف شد تا کارهای لازم را برای ایجاد شبکه رایانه ای بازار سرمایه ایران به منظور انجام گرفتن داد و ستد الکترونیک اوراق بهادار در سطوح ملی و پوشش دادن خدمات اطلاع رسانی در سطح ملی و بین المللی انجام دهد.

۳.همچنین بر اساس ماده ۹۵ برنامه سوم توسعه، شورای بورس مجاز شد تا دست به راه اندازی بورس های منطقه ای در سطح کشور بزند و راهکار های لازم را برای قابل معامله شده دیگر ابزارهای مالی در بورس اوراق بهادار فراهم نماید.

📝دوره چهارم: بازنگری در ساختار قانونی و مشارکت در خصوصی سازی (۱۳۸۴ تا کنون)

اتفاقات مهمی که در این دوره به قوع پیوست عبارتند از:

۱.تشکیل شورای عالی بورس و اوراق بهادار

۲.تصویب قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران (۱۳۸۴/۹/۱)

۳.تشکیل بورس انرژی ایران

۴.تشکیل سازمان بورس و اوراق بهادار

۵.تشکیل شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه

۶.تشکیل بورس و اوراق بهادار تهران

۷.تشکیل شرکت فرابورس ایران

۸.تشکیل بورس کالای ایران

اشتراک این مطلب

https://exirise.com/wp-content/uploads/2020/07/WhatsApp-Image-2020-07-17-at-02.46.35-300x300-1.jpeg 300 300 ExConvHs3574Izp https://exirise.com/wp-content/uploads/2022/05/Name-Gold.png ExConvHs3574Izp 2020-07-04 02:46:10 2020-09-15 16:53:10 تاریخچه بورس

دیدگاه خود را ثبت کنید

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.

جستجو در محتوای وب سایت :

1401.06.21 📊 #پایش_بازار ☑️ تعداد کل نماد: 727 🟢 تعداد مثبت: 349 (%48) 🔴 تعداد منفی: 378 (%52) 🔼 تعداد صف خرید: 54 (%7) 🔽 تعداد ️صف فروش: 54 (%7) 🟩تعداد نماد اختلاف مثبت: 352 🟥تعداد نماد اختلاف منفی: 305 ⬆️ارزش خرید حقوقی ها: 636 میلیارد ⬇️ارزش فروش حقوقی ها: 391 میلیارد 🔼ارزش خرید حقوقی […]

1401.06.16 ✅ #وآرین افزایش تقاضا و صف خرید نماد ✅ #دحاوی بعد از نوسان کوتاه مجدد در سقف روزانه 📊 #پایش_بازار ☑️ تعداد کل نماد: 705 🟢 تعداد مثبت: 238 (%34) 🔴 تعداد منفی: 467 (%66) 🔼 تعداد صف خرید: 62 (%9) 🔽 تعداد ️صف فروش: 32 (%5) 🟩تعداد نماد اختلاف مثبت: 179 🟥تعداد نماد […]

1401.06.11 💢 اطلاعیه مهم سازمان مالیاتی درباره افزایش سرمایه بورسی‌ها سازمان امور مالیاتی اعلام کرده که اگر شرکت‌های پذیرفته شده در بورس سود تقسیمی خود را به جای پرداخت نقدی به سهامداران و خارج کردن آن از بازار، صرف افزایش سرمایه شرکت کنند، مالیات آن صفر در نظر گرفته خواهد شد. 1401.06.09 #داروسازی_الحاوی با بیش […]

1401.05.31 ✅ #دانا رنج مثبت و افزایش تقاضا ✅ #غپینو رنج مثبت و افزایش تقاضا در محدوده حمایتی معتبر نماد ✅ روند #لکما طبق تحلیل افزایش حجم چند روزه در سقف قیمتی 📊 #پایش_بازار ☑️ تعداد کل نماد: 712 🟢 تعداد مثبت: 348 (%49) 🔴 تعداد منفی: 364 (%51) 🔼 تعداد صف خرید: 89 (%13) […]

1401.05.19 ✅ #دحاوی ادامه روند رشد صف خرید با بیش از ۱۱میلیون تقاضا ✅ #افزایش_سرمایه مجوز افزایش سرمایه 58 درصدی فخوز از محل سود انباشته صادر شد. 📊 #پایش_بازار ☑️ تعداد کل نماد: 687 🟢 تعداد مثبت: 263 (%38) 🔴 تعداد منفی: 424 (%62) 🔼 تعداد صف خرید: 59 (%9) 🔽 تعداد 🟩تعداد نماد اختلاف مثبت: […]

1401.05.12 ✅ #دحاوی رشد ادامه دار با بیش از ۷ میلیون تقاضا در سقف روزانه 💢 هدفِ بسته ده‌گانه بورسی از زبان وزیر اقتصاد خاندوزی، وزیر اقتصاد در حاشیه نشست هیئت دولت: هدف از بسته ده‌گانه بورسی، بیشتر پیش‌بینی پذیری و اطمینان خاطر برای فعالان بازار سرمایه است. در اواخر سال گذشته این نکته از […]

1401.05.05 ✅ #دحاوی رشد ادامه دار نماد با ۱۶ میلیون تقاضا در سقف روزانه ✅ #حریل افزایش تقاضا در #حریل در محدوده حمایتی نماد ✅ #غپینو افزایش تقاضا در #غپینو در محدوده حمایتی تحلیل و گزارش های خوب عملکردی 📊 #پایش_بازار ☑️ تعداد کل نماد: 675 🟢 تعداد مثبت: 371 (%55) 🔴 تعداد منفی: 304 […]

دسترسی سریع

اخبار و آموزش ها :

(49) (121)

گروه مشاوره و سرمایه گذاری پایا سرمایه اکسیر در سال ۱۳۹۶ با هدف ایجاد تحولی مناسب، در راستای ارائه خدمات نوین و استاندارد در حوزه معاملات بورس اوراق بهادار و انرژی تاسیس گردیده و همواره توسعه کمی و کیفی فعالیت هایش را سرلوحه برنامه های مشتری مداری خود قرار داده است.
شماره ثبت ۵۹۶۱۰۷

آدرس و اطلاعات تماس :

نمادهای اعتماد الکترونیکی :

به دستور ستاد ملی مبارزه با کرونا و حفظ سلامتی شما که بیش از هرچیزی برای ما اهمیت دارد تا اتمام دوره قرنطینه از ارائه خدمات بصورت حضوری معذور هستیم و کلیه خدمات کاملا مجازی ارائه خواهد شد . با اپراتور شرکت و در صفحه اصلی سایت قسمت چت انلاین با ما در ارتباط باشید.