اولین معامله آتی سبد سهام

TSETMC چیست و چه کاربردی دارد؟ - قسمت 1

"شرکت مدیریت فناوری بورس تهران" یا Tsetmc، یک سایت مرجع برای سهامداران و فعالان بازار سرمایه است که در آن اطلاعات و آمار معاملات هر سهم موجود می‌باشد. برای ورود به سایت مدیریت فناوری بورس تهران، کافی است آدرس tsetmc.com را در بخش آدرس‌بار مرورگر خود وارد کنید. صفحه پیش رو "صفحه در یک نگاه " نامیده می‌شود و تمامی اطلاعات، آمار و ارقام مرتبط با معاملات بازار بورس و فرابورس را به اختصار نمایش می‌دهد. لازم به ذکر است در اولین معامله آتی سبد سهام ساعات خارج از زمان بازار، آخرین اطلاعات نمایش داده شده، مربوط به معاملات روزِ کاری اخیر می‌باشد. بخش‌های اصلی "صفحه در یک نگاه " شامل وضعیت کلی بازار، تأثیر در شاخص، نمادهای پربیننده و شاخص‌های منتخب می‌باشد.

صفحه نماد

یکی از بخش‌های این سایت، بخش صفحه مربوط به هر نماد است که در آن آمار و اطلاعات کامل معاملات هر سهم به اختصار نمایش داده می‌شود. برای جستجو هر سهم در صفحه اصلی سایت، روی زبانه جستجو کلیک کرده و نماد مورد نظر را تایپ می‌کنیم، سپس روی نماد مورد نظر کلیک کرده و وارد صفحه‌ آن نماد می‌شویم.

به طور مثال با جست و جوی نماد "وبملت" یا بانک ملت به صفحه مخصوص این سهم وارد می‌شویم.

در ابتدای صفحه نام کامل شرکت، نام نماد و بازاری که در آن پذیرفته، نوشته شده ‌است .

بخشی از توضیحات کلیدی در سایت:

خرید: قیمت سرخط تقاضا یا خرید می‌باشد. به این معنا که بالاترین قیمتی که یک خریدار برای خرید هر سهم این شرکت مایل به پرداخت است، چقدر می‌باشد.
فروش: قیمت سرخط عرضه یا فروش می‌باشد. به این معنا که پایین‌ترین قیمتی که یک فروشنده برای فروش هر سهم این شرکت مایل به دریافت است، چقدر می‌باشد.
اولين: اولین معامله‌ای که در این سهم انجام گرفته، در چه قیمتی بوده است.
معامله: آخرین معامله‌ای که در این سهم انجام گرفته، در چه قیمتی بوده است.
پایانی: متوسط قیمت معاملات انجام شده سهم در روز جاری می‌باشد.
دیروز: قیمت پایانی روز قبل بوده که مبنای قیمت‌گذاری روز جاری می‌باشد و بازه قیمت مجاز روز جاری بر اساس "قیمت دیروز" محاسبه می‌گردد.
تعداد معاملات: تعداد کل معاملاتی که در این سهم انجام شده است. معامله زمانی روی می‌دهد که قیمت ۲ سفارش خرید و فروش در قسمت عرضه و تقاضا یکسان باشد. نکته قابل ذکر این است که تعداد معاملات، تعداد دفعات انجام معامله را نشان می‌دهد و تعداد نفر نمایش داده نمی‌شود. ممکن است ۲۰۰ معامله بین چند نفر انجام گرفته باشد و ما در بررسی تابلو نمی‌توانیم به تعداد معاملات به عنوان یک سیگنال اتکا کنیم.
حجم معاملات: تعداد برگ سهامی که در یک روز کاری بین سهامداران معامله شده است. حجم معاملات یکی از مهم‌ترین آیتم‌هایی می‌باشد که ما در تابلو‌خوانی سهم از آن استفاده می‌کنیم.
ارزش معاملات: ارزش ریالی معاملات را نمایش می‌دهد که این هم یکی از آیتم‌های بسیار مهم در تابلو‌خوانی می‌باشد.
ارزش بازار: اگر کل سهام شرکت را ضربدر قیمت پایانی سهام کنیم، ارزش بازار به دست می‌آید. یعنی کل سهام شرکت در بازار بورس در حال حاضر چقدر ارزش دارد.

نرخ بهره و قراردادهای آتی

نرخ سود، مقداری است که یک وام دهنده برای استفاده از درصد اصلی دارایی می خواهد. نرخ سود معمولا در بازه ای سالانه اعلام می شود که به آن، نرخ درصد سالانه (APR) می گویند. دارایی های قرض گرفته شده می توانند اولین معامله آتی سبد سهام شامل پول نقد، کالاهای مصرف کننده، یا دارایی های بزرگ مثل ساختمان یا خودرو باشد.

قرارداد آتی چیست

قرارداد آتی، توافقی قانونی به منظور خرید یا فروش یک کالا یا دارایی با قیمت از پیش تعیین شده در زمانی مشخص در آینده است. قراردادهای آتی از نظر کیفیت و کمیت برای تجارت های آتی، بهینه سازی شده اند. خریدار قرارداد آتی وظیفه دارد که در زمان اتمام قرارداد، کالای مورد نظر را خریداری کند. فروشنده قرارداد آتی باید کالای مورد نظر را در زمان اتمام قرارداد فراهم کند.

درک و فهم نرخ سود

بهره معمولا به شکل اجاره یا وام قرض به گیرنده به منظور استفاده از یک دارایی است. در مورد دارایی بزرگ، مانند یک ساختمان یا خودرو، نرخ قرض می تواند نقش نرخ سود را ایفا کند. هنگامی که نهاد قرض گیرنده توسط قرض دهنده، کم ریسک تشخیص داده شود، نرخ سود کمتری از او خواسته می شود. در صورتی که پرریسک دیده شود، باید نرخ سود بیشتری بپردازد.

برای وام ها، نرخ سود بر روی مقدار وام اعمال می شود. نرخ سود برای وام گیرنده، هزینه بدهی و برای وام دهنده، نرخ بازگشت است.

نرخ سود در کجا به کار می رود؟

نرخ های سود بر روی بسیاری از تراکنش های گرفتن یا دادن قرض اعمال می شود. اشخاص به منظور خرید خانه، تامین مالی پروژه ها، اجرا یا تامین مالی کسب و کارها، یا پرداخت شهریۀ دانشگاه، پول قرض می گیرند. کسب و کارها برای تامین مالی پروژه ها و توسعه عملیات خود با خرید دارایی های ثابت و بلند مدت، مانند زمین، ساختمان ها و ماشین آلات، وام می گیرند. پول قرض گرفته شده می تواند در تاریخی مشخص به طور کامل یا در بازه های منظم، پرداخت گردد.

پول ارزش زمای دارد و پول هزینه دارد که این امر ملزوم به بازپرداخت معمولا بیشتر از مقدار قرض گرفته شده است. بدین دلیل که وام دهندگان در زمان وام داری، برای کاستی استفاده از پول نیاز به غرامت دارند. وام دهنده می توانست به جای فراهم کردن وام، آن را سرمایه گذاری کند و از آن کسب درامد کند.

نرخ سود مرکب (بهره مرکب)

برخی وام دهندگان سود مرکب را ترجیح می دهند، این بدین معناست که وام گیرنده سود بیشتری پرداخت می کند. سود مرکب که به آن سود در سود نیز می گویند، هم بر مقدار اصلی و هم بر سودهای قبلی اعمال می شود.

سود مرکب شده به هنگام ترکیب از سود ساده بیشتر است. سود مقدار اصلی و سود دریافتی قبل، بصورت روزانه، ماهانه، سه ماهه، شش ماهه، سالانه و یا بطور پیوسته دریافت می گردد. برای زمان های کوتاه، محاسبه سود در هر دو روش مشابه خواهد بود. با این حال، با افزایش مدت وام دهی، تفاوت بین دو روش محاسبۀ سود نیز افزایش می یابد.

هنگامی که یک سازمان با حساب پس انداز پول ذخیره می کند، بهرۀ مرکب آن قابل قبول است.

هزینۀ بدهی وام گیرنده

در حالی که نرخ های سود به درآمد حاصل از بهره وام دهنده اشاره می کنند، به گیرنده وام نیز بدهی تحمیل می نمایند. سازمان ها، هزینۀ قرض را با حقوق سهامداران، مانند پرداخت سود سهام، به منظور تشخیص اینکه کدام منبع نقدینگی ارزان تر است، مقایسه می کنند. از آنجایی که کمپانی ها به وسیله پرداخت بدهی و یا حقوق سهامداران، سرمایه خود را نقد می کنند، هزینۀ سرمایه به منظور بهینه سازی ساختار آن ارزیابی می شود.

توصیف قرارداد آتی

"قرارداد آتی" و "آتی" به یک مفهوم برمی گردند. وقتی کسی نام "قرارداد آتی" را می آورد، منظورش نوعی خاص از قرارداد آتی مانند نفت، طلا، اوراق مشارکت یا شاخص S&P 500 است. "آتی" مفهومی کلی تر دارد، و معمولا کل بازار را هدف می گیرد.

تجارت قراردادهای آتی

تاجران خرد و مدیران سبد سهام به تحویل یا دریافت دارایی علاقه ای ندارند. قراردادهای آتی می توانند صرفا با هدف سود تجارت شوند، تا زمانی که تجارت قبل از انقضای قرارداد به اتمام برسد. بسیاری از قراردادهای آتی در سومین جمعۀ ماه منقضی می شوند، اما قراردادها متفاوت اند، پس قبل از تجارت هر قرارداد، مشخصات آن را بررسی کنید.

سود یا زیان تجارت با تغییر ارزش قرارداد، دچار نوسان می شود. اگر زیان آن خیلی زیاد باشد، گارگزار از تاجر برای پوشش آن، درخواست هزینه می کند. به این کار، حاشیۀ نگهداری می گویند. سود یا زیان نهایی تجارت وقتی معلوم می شود که تجارت به پایان برسد.

شرکت گروه مشاوران مدیریت فرایند نگر هوشمند، با کفشهای شما قدم می زند.

آخرین روز معاملات نیمه اول سال 2021 به پایان رسید و طلا متحمل ضرر شد

اکنون که آخرین روز معاملات برای سه ماهه دوم سال یا نیمه اول سال 2021 به پایان رسیده است، مشخص شده است که طلا در طی شش ماه گذشته با تجربه قیمت های پایین تر، شرایط دشواری را داشته است.

معاملات آتی طلا در اولین روز معاملات ژانویه با قیمت 1954 دلار آغاز شد و دیروز با سقوط 184 دلار در قیمت 1770.60 بسته شد. این بدان معناست که طلا در نیمه اول 2021، حدود 9.416٪ ارزش خود را از دست داده است.

نسیم هایی از قدرت دلار، پرواز به سمت ارزهای رمزنگاری شده در سه ماهه اول سال 2021، بازده بالاتر اوراق قرضه ایالات متحده و بازارهای قوی سهام ایالات متحده همگی در کاهش قیمت طلا، در نیمه اول سال جاری نقش داشته اند.

شاخص دلار آمریکا در اولین روز معاملات 2021 در قیمت 89.85 معامله شد و در حال حاضر در قیمت ثابت 92.345 است و در نیمه اول امسال افزایش 2.495 واحدی داشته است.

این در حالی است که در مقایسه با سبد شش ارز اصلی، تقریباً دو درصد افزایش در ارزش دلار آمریکا وجود دارد.

هم NASDAQ COMPOSITE و هم STANDARD&POOR’s 500 هر دو بسیار قوی بودند و با بسته شدن معاملات دیروز در سطوح رکورد یا نزدیک به آن بسته شدند.

S&P 500 با یک رکورد بالا بسته شد و NASDAQ COMPOSITE هم بعد از روزی که به بالاترین سطح در اوایل هفته رسید، کمی پایین تر بسته شد. . طبق آماری از داو جونز، سه شاخص عمده سهام ایالات متحده، بهترین عملکرد دو تا سه ماهه را، از سال 2019، ثبت کردند.

خبرگزاری ADP نشان می دهد که 692.000 شغل در ماه ژوئن اضافه شده است

پیش درآمد گزارش شغل وزارت کار ایالات متحده بخش خصوصی ADP (پردازش خودکار داده) که امروز وارد شده است، نشان می دهد 692.000 شغل به بخش خصوصی از ماه مه تا ژوئن اضافه شده است. اقتصاددانان در یک نظر سنجی پیش بینی کرده بودند که گزارشADP بین 550،000 تا 600،000 شغل جدید ایجاد شده را نشان خواهد داد.

بدیهی است که آمار واقعی بسیار بالاتر از پیش بینی های اقتصادی بود. بطور همزمان ارقام ماه مه از عدد اصلی 978.000 به عدد 886.000 اصلاح شد. بخش خدمات، دریافت کننده اصلی مشاغل جدید، با افزایش 624،000 شغل ایجاد شده در عدد 68،000 بود.

در حال حاضر اعتقاد بر این است که ارقام ADP کاملاً مطابق با انتظارات برای حقوق و دستمزد شاخص اشتغال بخش غیر کشاورزی وزارت کار ایالات متحده ( NFP ) است که روز جمعه منتشر می شود . در حال حاضر، پیش بینی گزارش مشاغل روز جمعه افزایش 706.000 شغل جدید است. . اگر گزارش مشاغل مطابق با پیش بینی های اقتصادی باشد، نشان دهنده افزایش 559،000 شغل جدید گزارش شده توسط وزارت کار نسبت به ماه مه 2021 است. پیش بینی ها برای نرخ بیکاری هم حاکی از کاهش این رقم از عدد 5.8% به عدد 5.6% می باشد. با توجه به اینکه نرخ بیکاری در ژوئن 2020 در 11.1٪ بود، بخش بزرگی از نیروی کار بیکار ما پس از یافتن شغل سودآور، برگشته اند.

در حالی که گزارش مشاغل ADP پیش درآمد گزارش روز جمعه وزارت کار ایالات متحده است، اما همیشه اندیکاتور خوبی برای اعدادی نیست که در روز جمعه نشان داده می شود. با این حال، مواردی فراتر از جایگاههای شغلی پر شده در ایالات متحده بوده است که در نیمه اول امسال قیمت طلا را تحت فشار قرار داده و پایین تر برده است. همانطور که در ابتدای این مقاله صحبت کردیم، ترکیبی از چندین عامل اساسی بوده است که منجر به کاهش تقریباً 10 درصدی قیمت طلا شده است. تخمین اینکه آنچه در نیمه دوم سال 2021 رخ خواهد داد، دشوار است. عامل اصلی و تمرکز این است که فشارهای تورمی چقدر گرم خواهند شد. اگرچه شاخص قیمت مصرف کننده CPI به نرخ تورم 5٪ رسیده است وشاخص مصرف هزینه شخصی PCE اکنون تقریباً دو برابر اختیارات فدرال رزرو در عدد 3.9٪ است و فشارهای تورمی هم میتوانند، نه آن گونه که فدرال رزرو اصرار دارد که موقتی هستند، بلکه یقینا پایدار بمانند.

اعمال دامنه نوسان مثبت ۶ و منفی ۳ درصدی از امروز

اقتصاد ایران: بر اساس مصوبه هیات مدیره سازمان بورس، از امروز(اول اردیبهشت) دامنه نوسان مثبت ۶ و منفی ۳ درصدی در بازار سهام اعمال می‌شود.
به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران،دامنه نوسان در بازار سرمایه از 25 بهمن‌ سال گذشته در حالی از مثبت و منفی 5 به مثبت 6 و منفی 2 درصد تغییر کرد که قرار بود این دامنه نامتقارن به مدت دو هفته میهمان بازار سهام باشد و اما دو ماه ماندگار شد؛ دامنه نامتقارنی که به باور کارشناسان با هدف کنترل ریزش شاخص و قیمت سهام شرکت‌ها در این بازار اعمال شده و بیشتر برای مدیران و متولیان بازار سرمایه کارکرد کنترلی دارد.

این در شرایطی است که اعمال دامنه نوسان جذابیت معاملات در قیمت‌های پایین را از معامله‌گران گرفته و عدم نقدشوندگی در بازار سهام را به شدت افزایش داده است.

با وجود این با تصویب هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار از ابتدای اردیبهشت به مدت یک ماه دامنه نامتقارن به مثبت 6 و منفی 3 درصد افزایش یافته است.
بر این اساس بنا بر اعلام مدیریت عملیات بازار شرکت بورس اوراق بهادار تهران مطابق مصوبه هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار از امروز(چهارشنبه) تا اطلاع ثانوی، دامنه نوسان قیمت سهام در کلیه نمادهای معاملاتی بازارهای بورس اوراق بهادار تهران به صورت نامتقارن مثبت 6 و منفی 3 درصد خواهد بود. همچنین دامنه نوسان در انواع اوراق با درآمد ثابت، صندوق های قابل معامله، اختیار معامله،اختیار فروش تبعی، آتی، آتی سبد سهام و اوراق تسهیلات مسکن بدون تغییر خواهد بود.

همچنین مدیر عملیات بازار فرابورس ایران با انتشر اطلاعیه‌ای اعلام کرد: مطابق مصوبه هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، از روز یکم اردیبهشت تا اطلاع ثانوی، دامنه نوسان قیمت سهام در کلیه نمادهای معاملاتی بازارهای اول و دوم فرابورس ایران به صورت مثبت 6 و منفی 3 درصد خواهد بود.

ابزار پیش‌بینی در بازار سهام

بازار سرمایه با توجه به پتانسیل بالا در راستای توان راه‌اندازی ابزارهای مالی متنوع، نه‌تنها می‌تواند پاسخگوی انتظارات سرمایه‌گذاران باشد، بلکه قادر خواهد بود مسیری برای پوشش ریسک و همچنین پیش‌بینی روند آتی بازار در اختیار معامله‌گران قرار دهد.

بورس‌های معتبر دنیا برای ایجاد امکان متنوع‌سازی در پرتفوی سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه‌گذاران بیشتر، اقدام به راه‌اندازی ابزارهای مالی جدید از جمله ابزارهای مشتق می‌کنند.

تا به این ترتیب سرمایه‌گذاران بتوانند براساس سلیقه خود در ابزارهای موجود سرمایه‌گذاری کرده و ریسک خود را به کمترین میزان ممکن برسانند. همچنین با رصد موقعیت خرید و فروش‌های اخذ شده توسط معامله‌گران و کارشناسان بازار، می‌توان سیگنال مناسب در زمینه عرضه و تقاضا در زمان و قیمت مطلوب را کسب کرد. موضوعی که در نهایت می‌تواند ابزاری برای کسب سود خبرگان و تحلیلگران از پیش‌بینی‌های صورت گرفته باشد. اوراق مشتقه مالی، ابزارهای جدیدی هستند که در یک اقتصاد مدرن برای پوشش ریسک، سرمایه‌گذاری و آربیتراژ به‌کار می‌روند. به عبارت دقیق‌تر قراردادهای آتی و اختیار معامله دارای کارکردهای بسیار منحصربه‌فردی هستند که مهم‌ترین آنها پوشش ریسک سیستماتیک است. ازاین‌رو فقدان این ابزارها در بازارهای مالی به‌خصوص بازار سرمایه ایران همواره به‌عنوان یک خلأ بزرگ مطرح بوده است.

در حالی علت این فقدان، عدم تطابق ابزارهای مزبور با الزامات فقهی اسلامی بیان می‌شود که این خلأ با معرفی قراردادهای آتی و اختیار معامله‌ سبد سهام به‌طورکلی از میان خواهد رفت. در این راستا «دنیای اقتصاد» به گفت‌وگو با مهران محمدی، طراح الگوی قراردادهای آتی و اختیار معامله سبد سهام در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته و جزئیات و نحوه کارکرد این ابزار مورد بررسی قرار گرفته است. وی معتقد است اخذ موقعیت فروش روی سبد شاخص، فراهم شدن امکان کسب سود در بازار کاهشی برای سرمایه‌گذاران، متنوع‌سازی در خرید سرمایه‌گذاران، اهرم پایین‌تر، کارمزدهای معاملاتی کمتر، معاف بودن این ابزار از مالیات و همچنین ایجاد امکان پوشش ریسک سیستماتیک سرمایه‌گذاران از جمله ۷مزیت اصلی به‌کارگیری قراردادهای آتی و اختیار معامله سبد سهام خواهد بود.

نگاهی به تاریخچه قراردادهای مشتقه

مهران محمدی، طراح الگوی قراردادهای آتی و اختیار معامله سبد سهام در بورس اوراق بهادار تهران در ابتدا به ارائه توضیحاتی در زمینه تاریخچه قراردادهای مشتقه پرداخت و گفت: ابزارهای مشتقه مالی، آن‌گونه که امروزه ما آنها را می‌شناسیم، در دهه‌ ۱۹۷۰ ایجاد شده‌اند. البته از آن زمان تاکنون نیز دنیای مشتقات تغییرات زیادی را تجربه کرده است. نه‌تنها در دسترس بودن و معاملات ابزارهای مالی مشتقه به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته، بلکه محصولاتی که با عنوان «غیرمعمول یا Exotic» شناخته می‌شوند نیز متداول شده است.

وی در ادامه با اشاره به نو‌آوری‌های ایجاد‌شده در زمینه ارائه‌ ابزارهای مالی گفت: در این راستا می‌توان به قراردادهای مشتقه مبتنی بر شاخص اشاره کرد که معرفی آنها به دهه‌ ۱۹۸۰ برمی‌گردد. این قراردادها مورد استقبال بسیار زیاد سرمایه‌گذاران قرار گرفته‌اند و امروزه بیشترین حجم معاملات در بورس‌های معتبر دنیا به معاملات قراردادهای مشتقه مبتنی بر شاخص تعلق دارد.محمدی در ادامه تاکید کرد: این استقبال به گونه‌ای بوده است که بر مبنای آمارهای فدراسیون جهانی بورس‌ها (WFE)، قراردادهای اختیار معامله شاخص و آتی شاخص به ترتیب رتبه‌های سوم و چهارم را از نظر حجم معاملاتی در میان قراردادهای مشتقه به خود اختصاص داده‌اند.وی در ادامه افزود: با طراحی آتی و اختیار معامله سبد سهام و اخذ مصوبه از کمیته‌ فقهی، بورس اوراق بهادار تهران اولین بورس در میان بورس کشورهای اسلامی خواهد بود که امکان بهره‌مندی سرمایه‌گذاران از کارکردهای آتی شاخص و اختیار معامله شاخص را فراهم خواهد کرد.

سازوکار معاملات آتی شاخص در دنیا به چه صورت است؟

محمدی با ذکر این نکته که در قرارداد آتی، خریدار و فروشنده توافق می‌کنند که در سررسید معینی در آینده، یک دارایی را با قیمت معین معامله کنند که این دارایی، دارایی پایه یا ابزار پایه نامیده می‌شود، افزود: در قرارداد آتی شاخص، طرفین معامله توافق می‌کنند که حاصل‌ضرب یک مضرب پولی در عدد شاخص را در آینده مبادله کنند. وی ادامه داد: از این رو اگر در سررسید، عدد شاخص به بالاتر از قیمت تعیین شده در قرارداد رسید، شخصی که موقعیت خرید دارد سود اولین معامله آتی سبد سهام می‌کند و در صورتی که شاخص افت کند و به کمتر از قیمت توافق‌شده برسد، فروشنده سود می‌کند. ازآنجاکه امکان تحویل فیزیکی عدد شاخص وجود ندارد، این قراردادها در سررسید به‌صورت نقدی تسویه می‌شوند.

دلیل تاخیر ورود این ابزار به بورس تهران نسبت به کشورهای توسعه‌یافته

محمدی در ادامه در پاسخ به این سوال که چرا تاکنون در بورس اوراق بهادار تهران معامله قراردادهای آتی شاخص راه‌‌اندازی نشده است، گفت: علت عدم راه‌اندازی معاملات قراردادهای مشتقه مبتنی بر شاخص در بازار سرمایه‌ ایران این است که معاملات قراردادهای آتی شاخص و اختیار معامله شاخص به دلایل متعددی از نظر شرعی با اشکال مواجه است. ازآنجاکه تنها امکان معامله‌ ابزارهایی در بازار سرمایه‌ ایران وجود دارد که منطبق با الزامات اسلامی باشند، امکان راه‌اندازی ابزارهای مذکور در بورس اوراق بهادار تهران وجود نداشت؛ از این رو قراردادهای آتی سبد سهام و اختیار معامله‌ سبد سهام طراحی شد که در عین حال که با الزامات فقهی اسلامی تطابق دارند، به لحاظ کارکردی دقیقا همانند آتی شاخص و اختیار معامله‌ شاخص هستند.وی در ادامه خاطرنشان کرد: ابزارهای مزبور به لحاظ کارکردی دقیقا همانند آتی شاخص و اختیار معامله شاخص هستند. به این معنی که سبد پایه در این قراردادها به‌گونه‌ای طراحی شده است که در تمامی روزهای معاملاتی، ارزش آن همواره برابر است با عدد شاخص ضرب در یک مضرب ثابت. از این رو بازدهی سبد پایه با بازدهی شاخص موردنظر عینا یکی است و نتیجه‌ معامله‌ قرارداد آتی سبد سهام کاملا همانند معامله‌ آتی شاخص خواهد بود.

نگاهی به سازوکار قرارداد آتی سبد سهام

کارشناس مسوول تحقیق و توسعه بورس اوراق بهادار تهران در ادامه به هدف راه‌اندازی قراردادهای مزبور اشاره کرد و گفت: همان‌طور که گفته شد، هدف از طراحی این قراردادها، معامله‌ یک دارایی بود که بازدهی آن دقیقا با بازدهی شاخص برابر باشد. برای تامین این هدف، کافی بود که ترکیب سهامی که شاخص برای آن محاسبه می‌شود، به‌عنوان دارایی پایه‌ قرارداد مورد معامله قرار گیرد.محمدی ادامه داد: بنابراین ترکیب سبد پایه‌ قرارداد آتی همان ترکیب شاخص است و سهام موجود در سبد پایه با همان نسبتی که در شاخص حضور دارند در سبد پایه گنجانده شده‌اند.به گفته محمدی، چنانچه شاخص هدف، شاخص ۳۰ شرکت بزرگ باشد، در سبد پایه نیز ترکیبی از ۳۰ شرکت بزرگ با همان نسبتی که در شاخص دارند، وجود خواهد داشت. بورس در اطلاعیه‌ معاملاتی که پیش از گشایش نماد منتشر می‌کند، ترکیب سبد پایه را اطلاع‌رسانی می‌کند. مادامی‌که ترکیب سبد پایه و شاخص دقیقا همانند است، بازدهی سبد پایه با بازدهی شاخص برابر خواهد شد.

وی ادامه داد: اما این امکان وجود دارد که در اثر افزایش سرمایه یا تقسیم سود یکی از سهام موجود در شاخص، ترکیب شاخص تغییر کند. یا حتی این امکان وجود دارد که ترکیب شاخص در پی بازنگری‌های دوره‌ای در شاخص‌های انتخابی یا پذیرش و لغو پذیرش شرکت‌ها تغییر کند. از این رو برای اینکه ارزش سبد پایه در ادامه نیز با شاخص همراه باشد، باید ترکیب سبد پایه هم تعدیل شود. تمامی این تعدیلات و روش تغییر آن در دستورالعمل معاملاتی آمده و به تصویب کمیته‌ فقهی رسیده است. در صورت تغییر ترکیب سبد پایه در طول دوره‌ معاملاتی نیز، ترکیب جدید توسط بورس اعلام می‌شود. بنابراین سرمایه‌گذاران نیازی به انجام محاسبات برای رسیدن به ترکیب ندارند.

طراح این ابزار در ادامه به نحوه محاسبه ارزش سبد پایه اشاره کرد و گفت: آنچه سرمایه‌گذاران برای اخذ موقعیت در بازار آتی سبد به آن نیاز دارند، ارزش سبد پایه است که برای به دست آوردن این ارزش تنها کافی است عدد شاخص را در یک مضرب ثابت مثلا ۱۰ هزار ضرب کنند. در واقع نیازی ندارند که تک‌تک سهام موجود در سبد را در قیمت‌های متناظر ضرب کرده و با هم جمع کنند. از این رو برای محاسبه ارزش سبد پایه حتی نیازی به اطلاع از ترکیب سبد پایه ندارند.به گفته این کارشناس، برای مثال اگر عدد شاخص ۳۰ شرکت بزرگ، ۹ هزار و مضرب اعلامی در مشخصات قرارداد ۱۰ هزار باشد، ارزش سبد پایه در بازار نقد، ۹۰ میلیون ریال خواهد بود. نکته مهم‌تر اینکه صرف‌نظر از اینکه سهام درون سبد پایه تقسیم سود یا افزایش سرمایه‌ داشته باشد یا حتی ترکیب این سبد تغییر کند، بازهم ارزش سبد پایه همواره برابر خواهد بود با عدد شاخص ضرب‌در ۱۰ هزار.

فرآیند تسویه روزانه؟

محمدی، فرآیند تسویه روزانه در قراردادهای آتی سبد سهام را دقیقا همانند آتی تک‌سهم دانست و گفت: میانگین قیمت معاملات سبد پایه در بازار آتی به‌عنوان قیمت تسویه‌ روزانه محاسبه و اعلام می‌شود. سپس سود و زیان طرفین بر اساس همین قیمت تسویه روزانه تعیین شده و بین حساب‌های وجه‌تضمین جابه‌جا‌ می‌شود. وی ادامه داد: درصورتی‌که حساب وجه‌تضمین سرمایه‌گذار از حداقل موردنیاز کمتر شود، یک اخطار وجه‌تضمین برای او ارسال می‌شود و تا یک ساعت پیش از پایان جلسه معاملاتی روز بعد فرصت دارد که وجه لازم را واریز کند. این فرآیند تسویه روزانه، تا سررسید قرارداد یا تا زمانی که سرمایه‌گذار با اتخاذ موقعیت معکوس از بازار خارج شود، ادامه می‌یابد.

نگاهی به تسویه نهایی قرارداد در سررسید

کارشناس مسوول تحقیق و توسعه بورس اوراق بهادار تهران درخصوص تسویه نهایی قرارداد در سررسید نیز گفت: پیش از سررسید، در تاریخی که بورس در اطلاعیه معاملاتی منتشر می‌کند، تمامی دارندگان موقعیت باز می‌توانند اولویت خود را برای نوع تسویه اعلام کنند؛ یعنی می‌توانند روش تسویه نقدی یا تسویه فیزیکی را اعلام کنند.محمدی ادامه داد: بورس به‌صورت تصادفی، دارندگان موقعیت خرید را در مقابل دارندگان موقعیت فروش قرار می‌دهد. درصورتی‌که هر دو طرف، روش تسویه‌ نقدی را تقاضا کرده باشند، قرارداد به‌صورت نقدی تسویه می‌شود؛ یعنی مابه‌التفاوت قیمت تسویه‌ روزانه در آخرین روز معاملاتی و روز قبل از آن به‌عنوان سود و زیان بین حساب خریدار و فروشنده جابه‌جا‌ شده و قرارداد به اتمام می‌رسد. اما اگر یکی از طرفین خرید یا فروش یا هر دو، روش تسویه‌ فیزیکی را انتخاب کرده باشند، قرارداد باید به‌صورت فیزیکی تسویه شود. در این حالت فروشنده باید ترکیب سبد پایه را به‌صورت کامل تحویل دهد و خریدار باید ارزش قرارداد را بپردازد. محمدی در ادامه افزود: البته ازآنجاکه تسویه‌ فیزیکی سبد پایه ممکن است برای دارندگان موقعیت در بازار آتی مشکل باشد، خریداران و فروشندگان می‌توانند برای اجتناب از وارد شدن به این فرآیند، موقعیت خود را در آخرین روز معاملاتی یا پیش از آن ببندند و از بازار خارج شوند که این اتفاق در بورس‌های معتبر متداول است.

پرداخت جریمه‌ نکول

محمدی در ادامه گفت: در صورت نبستن موقعیت نیز این امکان وجود دارد که طرف مقابل هم روش نقدی را برای تسویه انتخاب اولین معامله آتی سبد سهام کند و قرارداد به‌صورت نقدی تسویه شود. اما حتی اگر نوع تسویه نهایی هر یک از دارندگان موقعیت باز، تسویه فیزیکی تعیین شود، هر یک از طرفین می‌توانند نکول کنند و جریمه‌ نکول را به ‌طرف مقابل بپردازند که مبلغ اندکی است که در مشخصات قرارداد اعلام می‌شود. وی در ادامه افزود: البته درصورتی‌که هر دو طرف نکول کنند، یعنی هم فروشنده سبد پایه را تحویل ندهد و هم خریدار ارزش قرارداد را نپردازد، طبیعی است که از هیچ‌کدام جریمه‌ای دریافت نخواهد شد.

مزایای این قراردادها چیست؟

طراح الگوی قراردادهای آتی و اختیار معامله سبد سهام در بورس اوراق بهادار تهران در ادامه به مزایای این قراردادها اشاره کرد و گفت: اولین ویژگی مهم این قراردادها این است که بدون آنها نمی‌توان موقعیت فروش روی شاخص گرفت. اگرچه می‌توان موقعیت خرید روی شاخص را با خرید ترکیب شاخص اتخاذ کرد؛ اما این کار پرهزینه و زمان‌بر است. اما در مورد اخذ موقعیت فروش بر روی شاخص، راه‌حل، قراردادهای مشتقه مبتنی بر شاخص است.

محمدی ادامه داد: از طرفی این قراردادها امکان کسب سود در بازار کاهشی را نیز (علاوه بر بازار افزایشی) برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کنند. همچنین سرمایه‌گذاران تنها با اخذ یک موقعیت بر روی این قراردادها، متنوع‌سازی را به‌خودی‌خود انجام داده‌اند؛ چراکه شاخص خود متنوع‌سازی شده است. وی در ادامه با اشاره به اینکه برای اخذ موقعیت روی این قراردادها نیاز به تحلیل تک‌تک شرکت‌های موجود در شاخص نیست، گفت: سرمایه‌گذار می‌تواند تنها با تکیه بر تحلیل‌های کلان اقتصادی و تشخیص روند بازار اقدام به اخذ موقعیت کند. محمدی مزیت مهم دیگر را عدم توقف نماد دانست و گفت: یکی دیگر از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این قراردادها این است که نماد معاملاتی آن متوقف نمی‌شود. به گفته محمدی، از دیگر ویژگی‌های آنها می‌توان به اهرم و کارمزدهای معاملاتی کمتر اشاره کرد. همچنین معاملات این قراردادها در کشور ما، معاف از مالیات است. وی در ادامه با اشاره به آخرین ویژگی و اما مهم‌ترین مزیت این قراردادها گفت: سرمایه‌گذاران می‌توانند با استفاده از آنها ریسک سیستماتیک را تا حدی پوشش دهند. هر چه شاخص پایه، متنوع‌تر و کامل‌تر باشد، کارآیی پوشش ریسک سیستماتیک بیشتر خواهد بود. همچنین با استفاده از سبدهای پایه‌ای که شاخص یک صنعت را ردگیری می‌کنند، می‌توان ریسک آن صنعت را پوشش داد.

کدام سبدهای پایه مبنای معاملات آتی خواهند بود؟

محمدی در ادامه در پاسخ به این سوال که در اولین مرحله راه‌‌اندازی، کدام سبدهای پایه مبنای معاملات آتی خواهند بود قرار می‌گیرند، گفت: سبدهای پایه‌ای که مبنای معاملات قرارداد آتی قرار خواهند گرفت، بازدهی شاخص‌ ۳۰ شرکت بزرگ و شش شاخص صنعت را ردگیری می‌کنند که در مجموع هفت شاخص خواهد بود.وی ادامه داد: شاخص‌های صنایع هم شامل شاخص صنعت فلزات اساسی، شاخص صنعت استخراج کانه‌های فلزی، شاخص صنعت فرآورد‌ه‌های نفتی، کک و سوخت هسته‌ای، شاخص صنعت محصولات شیمیایی، شاخص صنعت بانک‌ها، موسسات اعتباری و سایر نهادهای پولی و شاخص صنعت خودرو و ساخت قطعات است.

میزان موفقیت راه‌اندازی قراردادهای آتی سبد سهام

کارشناس مسوول تحقیق و توسعه بورس اوراق بهادار تهران در ادامه به ارزیابی موفقیت راه‌اندازی قراردادهای آتی سبد سهام بر بورس پرداخت و گفت: بازار قراردادهای آتی شاخص، از جذاب‌ترین و فعال‌ترین بازارهای مشتقه در دنیا است و به دلیل مزایای منحصربه‌فردی که این قراردادها برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کنند از جمله امکان پوشش ریسک، انتظار می‌رود که بازار فعال و رو به رشدی برای قراردادهای آتی سبد سهام وجود داشته باشد.

محمدی در ادامه توضیح داد: علاوه بر این بورس تهران هماهنگی‌هایی را برای حضور بازارگردان انجام داده است. این امر اطمینان را به سرمایه‌گذاران می‌دهد که بازار قراردادهای آتی سبد سهام با ریسک نقدشوندگی مواجه نخواهد شد و از این رو سرمایه‌گذاران می‌توانند با اطمینان کامل از کارکردهای این قراردادها استفاده کنند.